Grčka Mitologija

Grčka mitologija sastoji se od legendi o bogovima i herojima (mitova, odatle i naziv - mitologija), čiji koren leži u oralnoj i folklornoj tradiciji starih Grka. Grčki bogovi izgledali su kao ljudi, imali vrline i mane kao ljudi, razlikovali su se po tome što su bili besmrtni, više-manje neranjivi i sposobni postati nevidljivi i putovati brzinom svjetlosti, a živjeli su na Olimpu.  Nebo - Uran rodilo je iz Zemlje - Gee stariju generaciju bogova nazvanih Titanima. Razdvajanje Neba od Zemlje učinio je Titan Kronos uz pomoć svoje majke, što je izazvalo razdor među bogovima i njihovo smenjivanje. Kronos je zbog straha da mu ne preotmu vlast progutao svoju decu. Njegova žena Rea zatajila mu je Zevsa koji je primorao oca da ispljune svu njegovu braću. Potom je Zevs uz pomoć braće Posejdona i Hada svladao Titane i bacio ih u ponor, Tartar. Zeus je s bogovima živio na Olimpu, sebi je zadržao vlast nad nebom, svojem bratu Posejdonu dao je vlast nad morem, a Hadu u podzemnom svetu. Zeus je bio otac mnogih bogova i heroja. Iz veza bogova sa smrtnicima rođeni su polubogovi i heroji: sin Zevsa i kraljice Alkmene - Heraklo (Herkules) - odlikovao se snagom i izveo je niz junačkih poduhvata. Prema priči nabacao je stijene koje su spajale Europu i Afriku i grci ih nazivaju Herkulovi Stupovi, spojio Atlanstski okean i Sredozemno more. Tako su nastali Heraklovi stupovi i između njih Gibraltarski prolaz. Grčki bogovi su imali sve mane i vrline ljudi: oni vole, mrze, greše, imaju niz vanbračnih veza, opijaju se medovinom. Na njih kao i na ljude deluje Mojra. Chaos ili Khaos – prvobitno stanje postojanja iz kojeg nastaju prvi Bogovi. Chaos je ništavilo iz kojeg prva bića dolaze u postojanje, te se ta prva bića opisuju kao deca Chaosa. Ona su: Gaia – Zemlja Tartarus – Podzemlje Eros – Žudnja; želja Nyx – Noćna tama Erebus – Tamam podzemnog svijeta. Po Orfičkim misterijama iz kaosa prvo proizlazi noć Nyx.  Unutar Grčke mitologije primetna su dva načina za dolazak u život: 

1.Djeljenje (Gaia, Nyx) Prvobitna božanstva nastaju djeljenjem iz kaosa, ali poslije Gaiae gotovo sva božanstva koja su nastala deljenjem imaju negativan predznak (smrt, prevara...) i u većini slučajeva potiču od Nyxa (Noćne tame). Takođe božanstva nastala djljenjem gotovo se nikada ne udružuju sa božanstvima nastalim parenjem. 

2.Parenje (Hyperion, Zevs) Model reprodukcije, proizašao iz akcije dvaju bića, muškog i ženskog, u božanskom tako i ljudskom društvu. Bogovi nastali na ovaj način bliži su po svojim osobinama ljudima. 

Gaia – nakon Chaosa pojavljuje se Gaia, večna osnova Bogova sa Olimpa. Deljenjem ona stvara Ouranos (Uran, njen sin i muž), zvezdano nebo, njoj jednakog da je prekriva, te dubine mora i planinske vrhunce (Pontus). Parenjem sa Uranom nastaju Oceanus (svetski okean) i Crius, te Titani Hyperion, Japetus, Thea, Rea, Themis, Mnemosyne, Phoebe, Thethys, te nakon njih najmlađi (po nekim predajama najmoćniji i najstrašniji) Cronus. Njeni kasniji potomci sa Uranom su divovski jednooki Kiklopi, graditelji zidova. Kasnije dobivaju individualna imena: Brontes – grmljavina, Steropes – grom, Arger (sjajni) – snaga i moć svih zanata. Takođe tu su i tri strašna sina Zemlje i Neba, storuki i pedesetoglavi Hecatonchiri: Cottus, Brioreos i Gyges Gaia je po nekim tumačenjima Mjaka (boginja) Zemlja kasniji oblik pre Indo – Evropske Velike majke  (Magna mater) koja potiče iz razdoblja Neolita.

Tartarus ili Tartorus je u isto vrijeme i Božanstvo i mesto u podzemlju (još dublje od Hada). Po ovoj svojoj osobini podseća na Absis ili Abadona u semitskim kulturama. U drevnim Orfičkim misterijama Tartarus je takođe i neograničena prvopostojeća “stvar” iz koje nastaju svijetlost i Kozmos (svemir).

Eros – Bog odgovoran za požudu, ljubav i seks, takođe poštovan kao očinsko božanstvo. Jedan od koncapata Erosa u Grčkoj misli je taj da je Eros prastaro božanstvo koje utelovljuje ne samo snagu erotske ljubavi već takođe i kreativni poriv uvijek stvarajuće prirode, prvo rođeno svetlo koje je došlo u postojanje i uređenje svih stvari u svemiru. U Elusijanskim misterijama on je slavljen kao Protagonus – prvorođeni. Kod neoplatonsista Eros se izjednačava sa jednim od daimona.

Titani ili prvorođeni, prva božanstva nastala parenjem, bogovi sa Olimpa nastaju parenjem Titana. U ratu između Bogova Titanomachy oni gube. U tome rutu Tatani su bili predvođeni sa Cronusom, a učesnici rata su i: Ceusa, Criusa, Hyperiona, Japetusa, Atlasa i Menoetiusa.  Olimp je bio predvođen Zevsom (sin Cronusa i Rheae). Zevs je u svoju vojsku uključio: Hestiju, Demetera, Heru, Hada (Plutona), Posejdona, Hecatonchire, Divove i Kiklope (Zevs ih oslobađa iz tartausa da mu pomognu u ratu, kasnije ih ponovno zatvara).  Nakon 10 godina rata Olimp odnosi pobedu i razdeljuje svet među sobom. Zevs - zrak i nebo Posejdon – sva mora i sve vode Had (Pluton) – podzemni svijet Zemlja je ostavljena svim ostalim božanstvima. Poraženi Titani zarobljeni su u Tartarus. No nisu svi Titani sudjelovali u ratu, Oceanus i ženski Titani (Thea, Rhea, Themsia, Mnemosyne, Phoebe, Tethys) tokom rata ostaju neutralni. Zbog toga nisu kažnjeni od strane Zevsa. Hecatonchire ostaju čuvari poraženih Titana, dok ih s vremenom Zevs sve ne oslobodi (osim Atlasa). Grčka mitologija klasičnog razdoblja iznjedrila je nekoliko pesama o ratu između Bogova sa Olimpa i Titana. Dominantna i jedina koja je uspjela preživjeti jest Theogony pesnika Hesioda. Izgubljen je ep Titaomochy slepog Tracijskog pesnika Thomyrisa. On sam kao legendarna figura spominje se u jednom dijelu eseja “O muzici” koji se nekada pripisivao Plerhtu. Zevs je s bogovima živio na Olimpu, sebi je zadržao vlast nad nebom, svom bratu Posejdonu dao je vlast nad morem, a Hadu u podzemnom svetu. Zevs je bio otac mnogih bogova i heroja. Iz veza bogova sa smrtnicima rođeni su polubogovi i heroji: sin Zevsa i kraljice Alkmene-Heraklo ili Herkules - odlikovao se snagom i izveo je niz junačkih pothvata. Prema priči razdvojio je stijene koje su sastavljale Evropu i Afriku, spojio Atlanstski okean i Sredozemno more. Tako su nastali Heraklovi stupovi i između njih Gibraltarski prolaz. Grčki bogovi su imali sve mane i vrline ljudi.

Rimska mitologija, junački ep i priča uglavnom razvijaju siže koji su već postojali u staroj Grčkoj, te ne predstavljaju neku novinu, osim u tom smislu što se u njima antička tradicija povezuje isprva sa etrurskim nasleđem (etrurski pakao je bio nastanjen zmajevima i jezivim demonima), a kasnije i sa raznim istočnim uticajima. Sa Istoka potiče i kult Mitre, mitske ličnosti staroiranskog porekla, ubice bika, koji se naročito proširio u Rimskom Carstvu.