Gabrijel

Gabrijel

U abrahamskim religijama Gabriel (גַּבְרִיאֵל, Hibru: Gavriel, Latinski: Gabrielus, Grčki: Γαβριήλ, Tiberiski Hibru: Gaḇrîēl, Arapski: جبريل Jibrīl ili Jibrail. Jedan od dvojice najpominjanijih anđela u većini Abrahamskih religija i jedan od vrhovnih anđela čija se dela teško mogu pobrojati. Gabrijel se pojavio pred Zaharijom. Gabrijel je jedan od 4 anđela koja stoje na četri strane božijeg prestola i nadgledaju četri pravca. Jedan od 4 najsvetija anđela u Abrahamskim religijama. Iako u većini religija prati Mihaela po rangu to nije i jedini poredak ova dva anđela- Unutar nekih verskih tekstova oni nisu najviši anđeli već su pod uparvom Metatrona i Sandalfona. Takođe u neki legendama iz ranog Judeizma izgelda da je arhangel Gabrijel prvobitno bio iznad Mihaela ali je taj položaj izgubio. Unutar Islama Gabrijel se poistovećuje još sa Rauh-om odnosno svetim duhom a nekada i sa Shakinah. Perma apokrifima tri anđela koja su se pojavila pred Abrahamom bili su Mihael, Gabriel i Rafael. Prema većini verskih tekstova Mihael je desna božija ruka a Gabrijel leva. Za Gabrijela Talmud kaže da poprima oblik čoveka kada poželi a naročito kada čeli da svoju poruku prenese ljudima kao u Danijelu. Takođe Gabrijel se često prorocima prikazuje u snu (Danijel i Muhamed su većinu svojih susreta sa Gabrijelom imali u snu).  Talmud Yoma 77a, pokazuje da je Gabrijel jedno vreme pao u božiju nemilost jer je “sprovodio božije komande onako kako je mislio da treba a ne onako kao su izvorno bile date” Tokom ovog perioda od 21 dana anđeo zaštitnik Persije Dobijel je bio postavljen da izvršava Gabrijelove zadatke. Talmud ga takođe opisuje kao jedinog anđela koji je mogao da govori Siriski i Kaldeanski jezik. Prema Judeizmu Gabrijel je takođe glas koji je naredio Nou da ukrca životinje u bakru pre potopa, on je nevidljiva sila koja je sprečila Abrahama da ubije Isaka, nevidljiva sila koja se rvala sa Jakovom i glas i grma koji gori a nesagoreva.Gabrijel se smatra vatrom (Princom vatre) a Mihael snegom (princom snega). Samo u jednom stihu o Jobu Gabrijel je prikazan kao voda a Mihael kao vatra. Kao anđeo koji precedava nad elementima Gabrijel se često prikazuje kao zlato, Mihael kao srebro a Urijel kao bakar. Gabrijel se pojavio pred Mojsijem kao levač metala da bi mu pokazao kako se pravi svećnjak. Gabrijel je često vezan za Mihaela i pojavljuju se kao dublet u mnogim situacijama ali kako je u Judeizmu Mihael taj koji prestavlja čuvara Izraelskog naroda Gabrijem je glasnik koji prenosi božije naume ljudima ali i služi kao jedinstven istrument božijeg besa. Jevreji su Gabrijela smatrali anđelom suda i smrti. Na nebu Gabrijel upravlja nad rajem a postji i legenda koja kaže da je on upravljao zmijama pre nego što ih je Samael naveo da zavedu Evu. Mihael i Gabrijel su oslobodioci jevrejskog naroda. Oni brane izrael kada bog zapoveda da hram bude spaljen. Gabrijel je sa tri svoja podređena anđela svezao Samidzu i bacio ih u vatru. Takođe Gabrijel vodi rat sa Levijatanom. Pojavljuje se i kao vodilac duša pravednih na nebo. Pokret Svetci poslednjeg dana u svoju doktrinu usvaja i dogmu po kojoj je Gabrijel živeo svoj smrtni život kao patrijarh Noe. Gabrijal i Noa su po ovoj doktrini ista ososba, pri čemu je Noe smrtno a Gabrijel nebesko ime entiteta. Gabriel je prominentan i u  Bahá'í religiji. Bahá'u'lláh ga pominje u savom mističnom radu Sedam Dolina. Ovo je i jedini anđeo među najprominentnijim vrhovnim anđelima koji se nekada prikazuje kao žena. Tokom istorije Gabrijel je doživeo zastrašujuću transformaciju od nemilosrdnog i ljudima nenaklonjenog anđela suda do anđela božanske milosti i čuvara rajskih vrtova. U nekim religijama čak se poistovetio sa božanskim entitetom svetog duha. 

Gabrijel u legendama

Gabrijel je često istrument božije volje. Nakon što je sa druga dva anđela napustio Abrahama Gabrijel uništava Sodomu i Gomoru. Satana (Samael) je pokušao da uništi Tamaru i Davida tako što je uništio znakove koji ih povezuju i dokazuju Daviovo poreklo, ali je Gabrijel izgubljene znakove ponovo stvorio. Gabrijel je naučio Josefa 70 jezika i vodio Jochebeda u Amram. Kada je služavka faraonove kćerke želela da ubedi faraonovu kćer da neusvoji Mojsija Gabrijel ju je ućutao.  Sa druge strane kada je kralj Solomon oženio jednu od faraonovih ćerki Gabrijel se toliko naljutio da je pobacao knjige a zatim i pračinu u more. Oko njih se stvorio mulj i nastalo poluostrvo (Apeninsko). Na mestu gde su knjige i prašina pali kasije je izgrađen Rim. On je zatvorio kapije za kraljicom od Šibe i porazio Sennacheriba i njegovu vojsku. On je kaznio Nabukodonosera tako što je uzeo plamen iz ruku sveštenika i bacio ga na grad i hram. On je sprečio kraljicu Vashati da se pojavi pred Ahasuerasom i ponovo napisao zapise koje je Shimaši uništio. On je zbacio sudije koje su odbile da budu na Simonovoj strani protiv kralja Aleksandra Jannaia. 

Veliki broj zapisa o Gabrijelu postoji i u Persiskim izvorima. Gabrijel se opisuje na sličan ili čak istovetan način kao Mihael u Judejskim zapisima na pločama „Kadkod“ Takođe na par mesta može se naći i navod da je Gabrijel zaštitnik Persije. Na sličan način mihael i Gabrijel se prikazuju kao „Shammaiti i Hilleliti“

On je jedan od heruvima i smatra se da je on predstavljen glavom orla. U drevnoj astrologiji povezivan je sa znakom Bika i mesecom. Danas se češće veže za predstave meseca nego zvezda.

          Rani Judeizam i Hrišćanstvo su strogo zabranili verovanja i klanjanja anđelima, mada je ovaj stav nešto evoluirao u srednjem veku. Gabrijel se spominje kao najpominjaniji  anđeo u Islamu. Njegova prominencija u Islamu mogla bi se porediti sa onom koju Mihael nosi u hrišćanstvu. Prema Kuranu i delu nekanonizovanih Islamskih tekstova nakon što je Gabrijel doneo Kuran Muhamedu deo Jevrejske zajednice počeo je da ga smatra izdajničkim duhom koji je izdao veru u jedinog Boga (JHVH). Jevrejska zajednica ga je zbog ovoga jedno vreme smatrala svojim  i božijim neprijateljem ali je nakon Muhamedove objave da su Gabrijelevi neprijatelji i božiji neprijatelji stanje promenjeno. Prema arapsim izvorima tri glasa „alef“, „lam“, i „mim“ ukazuju da je Gabrijel posredinik između Muhameda i Boga. „Alef“ je za Boga, „Lam“ ozbačava Gabrijela a „Mim“ Muhameda. Pošto je Gabrijel doneo otkrovenje Muhamedu arapi smatraju Gabrijela čuvarom nebeskog blaga.Prema jednom delu arapskih legendi Gabrijel je jedan od al-Muarrabin (anđela koji pristupaju bogu). Sa tri druga anđela on će preživeti sudnji dan kada smrt peruzme sva druga bića.

          Pošto je asistirao u stvaranju Adama i doneo sve vrste gline od koje je sastavljeno Adamovo telo Gabrijel se pojavljuje kao onaj ko nakon smrti odvodi duše u raj. Jedan deo legendi iz postanja navodi da se Gabrijel sažalio na Adama i Evu kada su zgrešili i zbog toga bili izbačeni iz raja pa je krenuo za njima i pokazao im kako da navodnjavaju i obrađuju zemlju i uzgajaju žitarice i voće. Gabrijel je takođe naučio Adama kako da pali vatru i spasao Abrahama od Nimroda kada je ovaj hteo da ga uništi. Prema Arapskim legendama trojica anđela koja su posetila Abrahama su Gabrijel, Mihael i Izrafil. Prema istim legendama Gabrijel je sve građane Sodome zgrabio jednim krilom a onda drugim poneo ceo grad Sodom u nebesa. Kada je bio dovoljno visoko izvrnuo je grad naopako i bacio ga na zemlju a zatim pobacao grešnike. Tako je nestala Sodoma. Takođe postoji i verzija ovih legendi koja kaže da je anđeo sa kojim se o sudbini Sodome pogađao Abraham ustvari Gabrijel koji je obećao da ako nađe deset pravednika u sodomi neće uništiti gard, ali pošto ih nije našao grad je uništen do temelja. U priči o Mojsiju Gabrijelu se pripisuje kod arapsih komentatora pripisuje najvažnija epizoda u kojoj Gabrijel ruči kulu kojom je Faraon želio da dospe do Jevrejskog boga. Gabrijel kulu obuhvata svojim krilima i odvaja od zemlje a onda lomi i baca po faraonovoj vojsci prilikom čega gine udarna pesnica egipatske vojske koja progoni jevreje. Kasnije legende čak navode da je Gabrijel napunio faraonova usta blatom kako bi ga sprečio da se povinuje Mojsijevom bogu. Gabrijel objašnjava Muhamedu da je ovo uradio jer se plašio da će faraon na prevaru izmamiti sažaljenje i simpatije jevrejskog boga a onda nastaviti kako je i do tada radio. Na Sinajskoj gori Gabrijel je pokazao Mojsiju giganta Og kojeg je savladao izarobio stenom. Gabrijelu je takođe bilo naređeno da kazni Jevreje da nisu prihvatili zakon. Gabrijel je doneo Davidu vest da mu je bog oprostio njegove grehe. Za Gabrijela se i tvrdi da drži svezane sve zarobljene demone iz svih bitaka.  Prema jednom broju spisa Gabrijel je doneo Solomonu prsten iz raja kojim je on vezivao demone. 

          Prema nekim legendama Gebrijel se pojavljuje i kao svedok, zapisničar pa i matičar na venčanju Adama i Eve. On nagovara Abrahama (a ne Sara) da uzme Aragu za ženu. On vodi Jakova kroz Moriju i sprečava Abrahama da žrtvuje sina. On objavljuje Sari da će roditi Isaka, i podučava Josifa u ćeliji da se može čistiti prašinom. Takođe on štiti Josefa od gneva nadzornikove žene.